Kademeli Emeklilik Türkiye'de sosyal güvenlik sisteminde, emeklilik yaş ve prim günü şartlarının belirli bir geçiş sürecine göre düzenlendiği bir emeklilik türüdür. Bu sistem, özellikle 1999 yılında çıkarılan 4447 sayılı Kanun ile ve 2008'deki sosyal güvenlik reformuyla gündeme gelmiştir. Amaç, sistemin mali sürdürülebilirliğini sağlamak ve daha önceki emeklilik şartlarına sahip olan kişilere geçiş kolaylığı tanımaktır.
Kademeli emeklilik, sigortalıların işe giriş tarihlerine göre emeklilik yaşının ve prim ödeme gün sayısının aşamalı olarak artırılması esasına dayanır. Bu düzenleme, özellikle erken emeklilik uygulamalarının mali yükünü hafifletmek ve çalışma hayatını uzatmayı hedefler. Sigortalılar, işe başlangıç tarihlerine ve cinsiyetlerine bağlı olarak farklı yaş ve prim günü şartlarına tabi tutulur.
9 Eylül 1999- 30 Nisan 2008 arası sigorta girişi olan kadınlarda 43 yaş ve 6.250 prim günü şartı erkeklerde ise 45 yaş ve 6.250 prim günü şartı aranmaktadır. Daha detaylı bakarsak;
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olan kişiler, önceki daha avantajlı emeklilik koşullarından faydalanırken, yapılan düzenleme ile emeklilik yaş şartına tabi tutulmuşlardır.
Kadınlar için 38-58 yaş arası.
Erkekler için 43-60 yaş arası.
9 Eylül 1999 - 30 Nisan 2008 arasında sigortalı olanlar bu tarihler arasında sigorta girişi olanlar, belirli bir prim günü ve yaş şartını tamamlamak zorundadır.
Kadınlar için genellikle 58 yaş ve 7.000 prim günü.
Erkekler için 60 yaş ve 7.000 prim günü.
1 Mayıs 2008 ve sonrasında sigortalı olanlar ise Sosyal Güvenlik Reformu sonrası bu gruptaki kişiler için emeklilik şartları daha da sıkı hale getirilmiştir.
Kadın ve erkeklerde 65 yaş sınırı uygulanmakta.
Prim günü şartı 7.200 güne kadar çıkmıştır.
Kademeli emeklilikte, sigortalıların işe başlangıç tarihine göre farklı yaş ve prim günü şartları uygulanır ve emeklilik hakkı bu şartların tamamlanmasıyla kazanılır.
8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlar daha avantajlı koşullara sahipken, bu tarih sonrası sigorta başlangıcı olanlar için yaş ve prim günü şartları kademeli olarak artırılmıştır. Emeklilik için gerekli prim gün sayısı genellikle 5000 ile 7200 arasında değişirken, yaş şartı kadınlarda 38-65, erkeklerde ise 43-65 arasında belirlenmiştir.
Emeklilik hakkı vardır, ancak şartlar daha sıkıdır ve yaşını doldurmadan emekli olunamaz. Erken emeklilik, özel şartlar (örneğin, malullük, engellilik veya ağır işlerde çalışma gibi durumlar) olmadığı sürece mümkün değildir.
Kademeli emeklilik şartlarına değinecek olursak;
İlk sigortalılık başlangıç tarihi, kademeli emeklilik için en önemli belirleyicidir.
Emeklilik için belirlenen prim gün sayısının doldurulması gerekir. Ancak erkek ve kadın sigortalılar için prim gün şartları farklılık gösterebilir.
Yaş şartı, sigorta başlangıç tarihine göre kademeli olarak artırılmıştır. Örneğin, 1999 öncesinde işe başlayanlar için yaş şartı genellikle daha düşükken, 2008 sonrası sigortalılar için bu yaş daha yüksektir.
Erkeklerin prim günü ve yaş şartları daha yüksektir. Kadınlar genellikle daha az prim günü ile daha erken yaşta emekli olabilir.
2008 reformu ile 4A (SSK), 4B (Bağ-Kur) ve 4C (Emekli Sandığı) sigortalıları için kurallar tek çatı altında birleştirilmiş, ancak prim günü ve yaş şartlarında farklılıklar korunmuştur.
Ağır işlerde çalışanlar, engelliler ve bazı meslek grupları için özel emeklilik düzenlemeleri yapılmıştır.
Kademeli emeklilik tablosu, sigortalıların işe başlangıç tarihine göre emeklilik yaşını ve prim gün şartlarını gösteren bir düzenlemedir. İşte temel bir tablo:
Bu tablo, sigortalıların sigorta başlangıç tarihine göre hangi yaş ve prim günü şartlarına tabi olduğunu genel hatlarıyla özetler. Ancak özel durumlar (malullük, erken yaşlanma, engellilik vb.) dikkate alınarak emeklilik şartları farklılaşabilir.
2000-2008 yılları arasında sigorta girişi olanlara yönelik kademeli emeklilik hakkında henüz resmi bir düzenleme açıklanmamıştır. Ancak, emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) kapsamında 1999 öncesine yönelik yapılan düzenlemenin ardından, 2000-2008 arası sigorta girişi olanların da daha esnek şartlarla emekli olabilmesi için beklentiler artmıştır.
Bu dönemde sigorta girişi olanların mevcut şartlarına göre daha erken emekli olabilmelerini sağlayacak yeni bir yasa talebi uzun süredir gündemdedir.
Bu dönemde sigorta girişi olan kişiler için mevcut şartlar genellikle şunlardır:
Kadınlar: 58 yaş ve en az 7000 prim günü.
Erkekler: 60 yaş ve en az 7000 prim günü.
Alternatif olarak, 4500 günle kısmi emeklilik imkanı bulunur; ancak bu durumda da 25 yıllık sigortalılık süresi ve kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş şartı aranır.
Son dönemde, 8 Eylül 1999 öncesi sigortalıları kapsayan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi sonrası, 2000-2008 arasında sigorta başlangıcı olanlar için de erken emeklilik talebi yükselmiştir. Bu kesimin daha avantajlı şartlarda emekli olmasını sağlayacak bir düzenleme yapılması, hem sosyal güvenlik sistemi hem de toplum açısından tartışılmaktadır.
Ancak şu an için resmi bir yasa veya değişiklik teklifi bulunmadığından, 2000-2008 arası sigorta girişi olanlar mevcut yasal şartlara tabidir. Erken emeklilik imkanı sunulup sunulmayacağını öğrenmek için sosyal güvenlik politikalarındaki gelişmeleri takip etmek önemlidir.
Kamuoyunda bu kesime yönelik yeni bir düzenlemenin yapılabileceği konuşulsa da, hükümetin bu konuda resmi bir adım attığına dair bir açıklama bulunmamaktadır. Bu nedenle, herhangi bir değişiklik için sosyal güvenlik politikalarındaki gelişmeleri takip etmek önemlidir.
4500 gün kısmi emeklilik, sigortalılık süresini tamamlayan ancak prim gün sayısı ve yaş şartını tam emeklilik için karşılayamayan sigortalılara daha düşük bir emeklilik maaşıyla emeklilik hakkı tanıyan bir uygulamadır. Bu sistem, tam emeklilik koşullarını sağlayamayan kişilere belirli bir yaşta emeklilik imkanı sunar ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) sağladığı alternatif emeklilik yollarından biridir.
Sigorta Başlangıç Tarihi: İlk sigortalılık tarihinin 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında olması gerekir. Bu tarih aralığındaki sigortalılar, kısmi emeklilik hakkından faydalanabilir.
Prim Gün Sayısı: Emeklilik için en az 4500 gün prim ödemesi yapılmış olmalıdır. Bu şart, tam emeklilik için gereken 5000 veya 7000 prim gününe göre daha düşüktür.
Sigortalılık Süresi: 25 yıllık sigortalılık süresinin tamamlanması gereklidir. Bu süre, sigorta başlangıç tarihinden itibaren hesaplanır.
Yaş Şartı: Kadınlar için emeklilik yaşı 58, erkekler için ise 60 olarak belirlenmiştir. Yaşını doldurmadan bu emeklilik türünden faydalanılamaz.
EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar), emeklilik için gerekli prim gün sayısını ve sigortalılık süresini tamamlamış ancak yaş şartını yerine getiremediği için emekli olamayan kişileri tanımlayan bir kavramdır. Türkiye'de 8 Eylül 1999 tarihinde yapılan düzenleme ile emeklilik için yaş şartı getirilmiş ve bu tarihten önce sigorta girişi olanlar, yeni şartlara göre emekli olmak zorunda bırakılmıştır. Bu durum, EYT’ liler olarak bilinen bir mağdur kitlesi oluşturmuştur.
Mart 2023’te yapılan düzenleme ile EYT kapsamındaki sigortalılar, yaş şartına tabi olmaksızın emeklilik hakkı kazanmıştır. Ancak bu düzenleme, sadece 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanları kapsamaktadır. Emekli olmak için:
Kadınların 20, erkeklerin 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlaması,
Gerekli prim gün sayısını doldurmuş olması gereklidir.
Emeklilikte kademeli geçiş, sigorta başlangıç tarihine göre emeklilik yaşının ve prim gün sayısının farklılaştırılmasıdır. 8 Eylül 1999 düzenlemesi sonrası, sigorta başlangıç tarihine göre kademeli olarak artan bir yaş ve prim günü şartı uygulanmaya başlanmıştır:
8 Eylül 1999 Öncesi: Prim gününü dolduranlar yaş beklemeden emekli olabilir.
9 Eylül 1999 - 30 Nisan 2008: Kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş ve 7000 prim günü şartı getirilmiştir.
1 Mayıs 2008 Sonrası: Emeklilik yaşı 65'e çıkarılmış ve 7200 prim günü şartı uygulanmıştır.
Bu kademeli geçiş sistemi, sosyal güvenlik yükünün dengelenmesi için yapılmış olsa da, emeklilik yaşını sürekli artırdığı için birçok kişi tarafından eleştirilmektedir. EYT düzenlemesi, bu sistemin neden olduğu mağduriyetleri kısmen giderse de,2000 sonrası sigorta girişi olanlar için benzer talepler devam etmektedir.
2000 sonrası kademeli emeklilik tablosu, sigortalıların işe başlangıç tarihine göre emeklilik yaşını ve prim gün şartlarını belirler. İşte 2000 sonrası sigorta başlangıcına göre geçerli olan temel emeklilik şartlarını gösteren tablo:
Bu tablo, genel şartları yansıtır. Özel durumlar (örneğin engellilik, ağır iş kolları) veya ileride yapılabilecek düzenlemeler emeklilik koşullarını değiştirebilir.
2000-2008 Arası: Bu dönemde sigortalı olanlar, kadınlar için 58, erkekler için 60 yaşını doldurduğunda ve 7000 prim gününü tamamladıklarında emekli olabilirler. Ayrıca, 4500 günle kısmi emeklilik hakkı da mevcuttur (25 yıl sigortalılık ve yaş şartıyla).
2008 Sonrası: Bu tarihten itibaren sigortalı olanlar için emeklilik yaşı 65'e yükselmiş ve 7200 prim günü şartı getirilmiştir.
1999 sonrası kademeli emeklilik tablosu, 8 Eylül 1999'dan itibaren sigortalı olan kişiler için yaş ve prim şartlarını kademeli olarak artıran düzenlemeyi gösterir.
Bu kademeli geçiş, sosyal güvenlik sisteminin yükünü azaltmayı amaçlarken, emeklilik yaşını ve prim gün şartlarını önemli ölçüde artırmıştır. Ayrıca, ilerleyen yıllarda prim günlerini tamamlasa da yaşını doldurmayı bekleyen bir kitle oluşmuştur. Bu nedenle, 1999 sonrası sigorta girişliler için de EYT benzeri bir düzenleme beklentisi devam etmektedir.
1999-2008 Arası: Kadınlar 58, erkekler 60 yaşını doldurmalı ve en az 7000 gün prim ödemiş olmalıdır. Alternatif olarak, 4500 gün primle kısmi emeklilik hakkı vardır, ancak bu durumda 25 yıl sigortalılık süresi ve yaş şartı aranır.
2008 ve Sonrası: Emeklilik yaşı kadın ve erkekler için 65'e yükselmiştir. Prim gün sayısı da 7200 olarak belirlenmiştir.
1999 öncesi EYT emeklilik tablosu, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta başlangıcı olan kişiler için geçerli olan yaş, prim ve sigortalılık süresi şartlarını gösterir. Mart 2023’te yürürlüğe giren EYT düzenlemesi, bu tarihten önce sigorta başlangıcı olanların yaş şartını kaldırmıştır. Ancak sigortalılık süresi ve prim günü şartları devam etmektedir.
EYT kapsamında olan ancak prim gününü tamamlamamış kişiler için prim tamamlama koşulları:
SSK (4A): 5000 ila 5975 prim günü arası (ilk sigorta giriş tarihine göre değişir).
BAĞ-KUR (4B): Kadınlarda 7200, erkeklerde 9000 prim günü.
Emekli Sandığı (4C): Kadın ve erkekler için 9000 prim günü.
Cumhurbaşkanı’nın 2000 sonrası sigorta girişi olanlara yönelik kademeli emeklilik düzenlemesiyle ilgili açıklamaları, şu ana kadar net bir düzenleme veya teklif getirmemiştir. Ancak bu konuda kamuoyunda ciddi bir beklenti oluştuğu bilinmektedir. Özellikle 8 Eylül 1999 öncesi sigortalıları kapsayan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin ardından, 2000-2008 arası sigorta girişi olanlar da daha esnek emeklilik şartlarının kendileri için geçerli olmasını talep etmektedir.
Cumhurbaşkanı, sosyal güvenlik reformları konusunda uzun vadeli planlar yapılacağını ve Sosyal Güvenlik Kurumu'nun mali dengesinin korunacağını vurgulamaktadır. Bu doğrultuda, 2000 sonrası sigortalıları kapsayacak yeni bir düzenlemenin detayları veya uygulanabilirliği henüz açıklanmamıştır.
Mevcut Durum:
2000 sonrası sigorta girişi olanlar için emeklilik yaş ve prim şartları şu şekildedir;
Kadınlar: 58 yaş, 7000 prim günü (2000-2008 arası).
Erkekler: 60 yaş, 7000 prim günü (2000-2008 arası).
1 Mayıs 2008 sonrası: Kadın ve erkekler için 65 yaş ve 7200 prim günü.
