Geçmişten bugüne çalışma hayatında çeşitli sebepler ile işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisi sona eriyor. Tüm çalışanların bu gibi bir durumda haklarını çok iyi bilmesi buna göre taleplerde bulunması çok önemli bir konudur. İş ilişkisinin sona ermesi ile birlikte gündeme gelen en önemli konu ise kıdem tazminatı oluyor. Şimdi birlikte kıdem tazminatı nedir? nasıl hak kazanılır tüm detayları ile birlikte inceleyelim.

Konumuza başlamadan önce ihbar süresi hakkında bilgi almak isterseniz yazımıza göz atabilirsiniz.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, iş sözleşmesi belirli koşul veya nedenlerle sona eren işyerinde en az bir yıl fiilen çalışmış olan işçiye yâda o işçi vefat etmiş ise mirasçılarına işveren tarafından yapılan ödemedir.

Kıdem Tazminatına Nasıl Hak Kazanılır? Hangi koşullar gereklidir?

İşçinin kıdem tazminatı için hak kazanabilmesi öncellikle o iş yerinde en az bir yıl fiilen çalışma geçmişi olmasına bağlıdır. İş sözleşmesindeki öngörülen maddelerden biriyle iş sözleşmesini feshetmişse tazminat hakkı kazanabilir. Ancak bu fesih iyi niyete veya ahlaka aykırılıktan dolayı ise bu hak geçersizdir.

• İş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi halinde işçiye tazminat hakkı doğmaktadır
• Sözleşmenin işçi tarafından haklı nedenle fesih, evlilik, emeklilik, muvazzaf askerlik gibi nedenlerle (bu durumlarda da bildirim sürelerine uymak koşuluyla) feshedilmesi veya işçinin istifa etmesi kıdem gerektirir.
• İşçinin vefatında kıdem hakkı doğar ve ölüm sebebiyeti bunu etkilemez. Örneğin intihar eden işçi ya da kendi kusuru sonucu hayatı son bulan işçinin yani mirasçılarının tazminat hakkı vardır.

Kıdemi Etkileyen Belirli Haller Nelerdir?

• Aynı işverene ait bir ya da farklı iş yerlerinde çalışılan sürelerin kıdem tazminatı ödenmemişse aynı işverenin iş yerinde geçen sonraki çalışma süresine eklenerek bu süre üzerinden tazminatı hesaplanır ancak önceki dönem istifa ederek veya kıdem gerektirmeyen durumlarla işten ayrılmış ise değerlendirmede sadece en son çalışılan dönem ele alınır.
• “Peki işçinin izin ya da rapor günleri geçerli midir?” Kıdem hesaplanırken iş sözleşmesinin geçerli olduğu bir yıl geçerlidir yani fiilen çalışmadığı günler de dahildir.
• İşçi çalışıyorken bir defada ek süreler de dahil ihbar süresini 6 hafta aşan istirahat raporu kullanırsa kıdem süresinden sayılmayacaktır.
• İşyerinde ara vermeksizin çalışan işçiye çeşitli tarihlerde kıdem tazminatı adı altında  yapılan ödemeleri kanun “avans” niteliğinde görmekte ve kıdeme dahil etmemektedir veya göstermelik şekilde girdi çıktı yapılarak işlemler gerçekleştirilmişse tazminat tüm çalışma süreleri ve güncel ücret üzerinden hesaplanacaktır.
• İşverenin değişmesi, işyerinin devri, işyerinin başka yere nakli gibi durumlarda işçinin kıdemi işyerlerindeki toplam çalışma gün sayısı  ve iş sözleşmesi koşullarıyla birlikte son ücret üzerinden değerlendirilir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır? 

Çalışanın ek ücretlerinin, sigorta ve vergilerinin ve yan haklarının kesintiye uğramadan aldığı ücret brüt ücrettir. Kıdem tazminatı hesaplanırken aylık brüt ücret göz önünde bulundurulur.

Tazminata esas aylık ücret saat ücretinin önce kanunda geçerli olan günlük çalışma saati (7,5)  ile daha sonra aylık çalışma günü (30) ile çarpımı sonucu elde edilir.

İşçi, parça başı ücrete karşılık yada yüzde usulüne göre çalışıyorsa ücret sabit olmayacağı için son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesiyle bulunacak ortalama ücret esas alınacaktır.

Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin aylık brüt maaşına ek gelirler (yemek, yol, ikramiye, eğitim, vb. ) eklendikten sonra çıkan sonuç ile hizmet süresi çarpılır daha sonra damga vergisi oranıyla (0,00759) çarpılır ve çıkan sonucu hizmet süreleriyle elde ettiğimiz sonuçtan çıkartarak net kıdeme ulaşırız. 

Kıdem Tazminatı Tavan Ücreti Nasıl Hesaplanır? 2023 Kıdem Tazminatı Ne Kadar?

Kıdem tazminatında tavan ücret belirlemenin sebebi bazı işçiler (örneğin bir şirketin üst düzey bir yetkilisi) o şirkette uzun süre çalışmış ise o kişiye ödenecek tazminatta çok fazla olacaktır. Mesela 20 yıldır çalışan işçinin son aylık ücretini de 20 bin lira olarak varsayalım bu kişiye 20 x 20bin TL = 400bin lira ödenmesi gerekecek bu durumda kıdem tazminatına bir üst sınır belirleme yoluna gidilmiştir ve en yüksek devlet memurunun hizmet için aldığı ücreti geçmeyecek şekilde hesaplanmaktadır. 2023 yılı için  01/01/2023 – 30/06/2023 döneminde uygulanacak olan güncel Kıdem Tazminatı Tavanı 19.982,83 TLdir.