Blog

İş Sözleşmesi Nedir? İş Sözleşmesi Hakkında Bilmeniz Gerekenler

İş hayatının temel yapı taşlarından biri olan iş sözleşmesi, hem işçi hem de işverenin haklarını korumak adına düzenlenen önemli bir belgedir. Bir işçinin işe başlamadan önce imzaladığı iş sözleşmesi, aslında o kişinin işyerindeki görev tanımını, çalışma koşullarını ve işverenle olan ilişkisini düzenleyen yasal bir anlaşmadır. İş Kanunu kapsamında belirlenen şartlarla oluşturulan iş sözleşmesi, işçi ve işverenin karşılıklı sorumluluklarını netleştirir ve tarafların haklarını güvence altına alır. Bu yazıda iş sözleşmesinin ne olduğu, çeşitleri, içerdiği zorunlu unsurlar ve fesih süreçleri gibi önemli detaylara değineceğiz.

 

İş Sözleşmesi Nedir?

İş sözleşmesi, bir işçi ile işveren arasında yapılan yazılı veya sözlü bir anlaşmadır. Bu anlaşmaya göre işçi, işverene belirli bir iş görme borcu altına girer ve bu işi yerine getirme karşılığında işveren de işçiye ücret ödemeyi kabul eder. İş sözleşmesi, hem işçinin haklarını güvence altına alır hem de işverenin işten ne beklediğini ve hangi koşullarda işin yürütüleceğini belirler. İş Kanunu'na göre iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması esastır; ancak kısa süreli ve belirli şartlarda sözlü yapılan iş sözleşmeleri de geçerli kabul edilir.


Bu konu da ilginizi çekebilir;

"İş Arama İzni Nedir? Süresi Ne Kadar?"

 


İş Sözleşmesinin Unsurları

Bir iş sözleşmesinin geçerli olabilmesi için bazı temel unsurların bulunması gerekir. Bu unsurlar, işçi ve işveren arasındaki ilişkinin esaslarını oluşturur ve her iki tarafın haklarını düzenler.

  • Taraflar: İş sözleşmesinde iki temel taraf vardır; işçi ve işveren. İşçi, bir işverene bağlı olarak çalışan kişiyi ifade ederken işveren, işçiye ücret karşılığında iş gördüren kişi ya da kurumdur.
  • İş Görme Borcu: İşçi, iş sözleşmesinde belirtilen görev ve sorumlulukları yerine getirmekle yükümlüdür. Bu iş görme borcu, işçinin işverene bağımlı olarak iş yapmasıyla sonuçlanır.
  • Ücret: İşçi, iş görme borcu karşılığında bir ücret alır. Ücret, işverenin işçiye ödeme yükümlülüğü altına girdiği en önemli unsurlardan biridir.
  • Bağımlılık İlişkisi: İşçi, işverenin emir ve talimatları doğrultusunda çalışır. Bu bağımlılık ilişkisi, işçinin işverene karşı iş görme borcunu nasıl yerine getireceğini belirler.

 

İş Sözleşmesinin Türleri

İş sözleşmeleri, işin niteliğine ve çalışma koşullarına göre farklı şekillerde düzenlenebilir. İş Kanunu, bu sözleşmeleri belirli başlıklar altında düzenler. Bu türlerden bazıları şunlardır:

Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri;

Belirli Süreli İş Sözleşmesi: Belirli süreli iş sözleşmeleri, işin belirli bir süre ya da projenin tamamlanması ile sona ereceği öngörülen iş ilişkilerini kapsar. Bu tür sözleşmeler, işveren ve işçi arasında belirli bir zaman dilimi için yapılır ve süresi dolduğunda sona erer. Örneğin, bir inşaat projesi tamamlandığında iş sözleşmesi de sona erer.

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İş ilişkisinin belli bir süreye bağlı olmaksızın devam ettiği sözleşmelerdir. Bu tür iş sözleşmeleri genellikle sürekli işlerde kullanılır ve taraflardan biri feshetmedikçe süresiz devam eder.

 

Tam Süreli ve Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri

Tam Süreli İş Sözleşmesi: İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saati aşmayan iş ilişkileri tam süreli iş sözleşmesi kapsamındadır. İşçinin, tam zamanlı olarak çalıştığı bu tür sözleşmelerde işçi tam bir maaş ve sosyal haklardan faydalanır.

Kısmi Süreli İş Sözleşmesi: Kısmi süreli iş sözleşmeleri, işçinin tam süreli çalışanın çalışma süresinden daha az süre çalıştığı iş ilişkilerini kapsar. Bu tür iş sözleşmelerinde işçinin ücreti ve sosyal hakları çalıştığı saat oranında düzenlenir. Kısmi süreli işler genellikle yarı zamanlı çalışmalarda görülür.

 

Deneme Süreli İş Sözleşmesi

İşçi ve işverenin birbirlerini tanımak amacıyla belirli bir süre için anlaşarak yaptıkları iş sözleşmesidir. İş Kanunu’na göre deneme süresi en fazla 2 ay olabilir, ancak toplu iş sözleşmeleri ile bu süre 4 aya kadar uzatılabilir. Bu süre zarfında taraflar, iş sözleşmesini herhangi bir tazminat yükümlülüğü olmadan feshedebilirler.

 

Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesi

Bu sözleşme türünde, işçi sadece işveren tarafından yapılan çağrı üzerine çalışır. İşveren, işçiyi belirlenen çalışma saatleri içinde çağırır ve işçi, çağrıldığında işe başlamak zorundadır. Çağrı üzerine çalışma sözleşmeleri genellikle esnek iş düzenlemelerinin olduğu sektörlerde kullanılır.

 

İş Sözleşmesinde Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar

Bir iş sözleşmesinin geçerli olabilmesi için belirli unsurların bulunması zorunludur. Aşağıda bir iş sözleşmesinde bulunması gereken temel unsurlara yer verilmiştir:

  • İşçinin ve işverenin kimlik bilgileri: İşçinin adı, soyadı, TC kimlik numarası ve işverenin yasal unvanı.
  • İşin türü ve tanımı: İşçinin ne iş yapacağı, hangi görev ve sorumlulukları üstleneceği detaylı bir şekilde belirtilmelidir.
  • Çalışma süresi ve saatleri: İşçinin çalışma saatleri, haftalık çalışma süresi açıkça belirtilmelidir.
  • Ücret ve ödeme koşulları: İşçinin alacağı ücret ve bu ücretin nasıl ve ne zaman ödeneceği açıkça belirtilmelidir.
  • Tatiller, izinler ve sosyal haklar: İşçinin yıllık izin hakkı, tatil günleri ve diğer sosyal hakları düzenlenmelidir.
  • Sözleşmenin süresi: Belirli süreli iş sözleşmelerinde sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihi belirtilmelidir.

 

İş Sözleşmesinin Feshi ve Haklar

İş sözleşmesinin feshi, işçi ya da işveren tarafından yapılabilir. Sözleşmenin feshedilmesi durumunda her iki tarafın da uyması gereken bazı kurallar vardır. Fesih sürecinde işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi hakları doğabilir.

  • İşveren Tarafından Fesih

İşveren, iş sözleşmesini haklı bir nedenle feshedebilir. Ancak işten çıkarmalarda işverenin işçiye ihbar süresi tanıması veya ihbar tazminatı ödemesi gerekebilir. Ayrıca işçinin işyerinde çalıştığı süreye bağlı olarak kıdem tazminatı hakkı da doğar. İşverenin, işçiyi haksız bir nedenle işten çıkarması halinde işçi, işe iade davası açma hakkına da sahiptir.

  • İşçi Tarafından Fesih

İşçi de haklı bir nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. Örneğin, işçinin maaşı ödenmiyorsa, işçi kötü muameleye maruz kalıyorsa ya da işçi sağlığını tehlikeye atacak bir işte çalıştırılıyorsa, işçi haklı bir fesih yapabilir ve kıdem tazminatı talep edebilir.

 

İş Sözleşmesinin Fesih Türleri

İş sözleşmesinin feshi, hem işçi hem de işveren için ciddi sonuçlar doğurabilir. Fesih türleri ise farklı sebeplere dayanarak değişiklik gösterir. İş Kanunu’na göre, fesihlerin belirli kurallar çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İş sözleşmesinin sona erdirilmesi, işçi veya işverenin tek taraflı kararıyla veya iki tarafın karşılıklı anlaşmasıyla olabilir. Fesih süreci, çalışanların haklarını korumak adına dikkatle yürütülmelidir. İş sözleşmesi fesih türlerini şu şekilde inceleyebiliriz:

  1. İhbarlı Fesih (Bildirimli Fesih)

İhbarlı fesih, iş sözleşmesinin sona erdirileceği bilgisinin karşı tarafa önceden bildirilmesiyle gerçekleşir. Bu bildirim, işçinin ya da işverenin iş sözleşmesini feshetmeden önce karşı tarafa yazılı olarak sunması gereken bir süreçtir. İhbar süresi, işçinin işyerindeki çalışma süresine göre değişiklik gösterir:

  • 6 aydan az çalışmış işçiler için ihbar süresi: 2 hafta,
  • 6 aydan 1.5 yıla kadar çalışmış işçiler için: 4 hafta,
  • 1.5 yıldan 3 yıla kadar çalışmış işçiler için: 6 hafta,
  • 3 yıldan fazla çalışmış işçiler için: 8 hafta.

Bu süreler, işverenin işçiyi işten çıkarırken veya işçinin işten ayrılırken karşı tarafa tanıması gereken ihbar süreleridir. İhbar süresine uyulmaması durumunda, karşı tarafa ihbar tazminatı ödenmesi gerekir.

 

  1. Haklı Nedenle Fesih

İşçi veya işveren, belirli durumlar karşısında iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Haklı nedenler, iş ilişkisinin devamını imkânsız kılacak düzeyde ciddi olmalıdır. İş Kanunu’na göre, haklı nedenle fesih nedenleri şunlardır:

  • İşçi için haklı fesih nedenleri:
    • İşverenin, işçinin ücretini ödememesi,
    • İşçinin sağlığını tehlikeye atan çalışma koşulları,
    • İşçiye işyerinde kötü muamele, mobbing veya cinsel taciz.
  • İşveren için haklı fesih nedenleri:
    • İşçinin görevini sürekli olarak yerine getirmemesi,
    • İşçinin işyerinde hırsızlık yapması veya işverene zarar vermesi,
    • İşçinin iş disiplini kurallarına sürekli olarak uymaması.

Haklı nedenle fesih durumunda işçinin kıdem tazminatı alma hakkı doğarken, ihbar süresi beklenmeksizin fesih gerçekleştirilebilir.

 

  1. Geçerli Nedenle Fesih

İşverenin, işçinin davranışları veya işyerinin ekonomik durumu gibi geçerli sebeplerden ötürü iş sözleşmesini feshetmesi durumudur. Bu tür fesihte, işverenin işçiyi işten çıkarırken geçerli bir neden göstermesi gerekir. İş Kanunu’na göre, işverenin geçerli nedenlerle işten çıkarması için şu durumlar olabilir:

  • İşçinin işyerindeki performansının sürekli olarak düşük olması,
  • İşyerinde işçi sayısının azaltılmasına yönelik ekonomik zorunluluklar,
  • İşçinin iş disiplini ve kurallarına aykırı davranışları (ancak bu davranışlar fesih için ağır bir neden değilse).

Geçerli nedenle yapılan fesihlerde işçi kıdem tazminatına hak kazanabilir ancak işçinin iş mahkemesine başvurarak haksız yere işten çıkarıldığını ispat etmesi durumunda işverene karşı işe iade davası açabilir.

 

  1. Karşılıklı Anlaşma ile Fesih (İkale Sözleşmesi)

Karşılıklı anlaşma ile fesih, işçi ve işverenin, iş sözleşmesini anlaşarak sona erdirdikleri bir fesih türüdür. Bu durumda her iki taraf da fesih koşullarını kabul eder ve iş sözleşmesi sona erer. İkale sözleşmesi olarak bilinen bu yöntem, tarafların fesih sürecini daha az sorunlu bir şekilde çözmelerine yardımcı olabilir. Karşılıklı anlaşma sonucunda işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi hakları karşılıklı uzlaşmaya bağlı olarak belirlenir.

İş sözleşmesi, işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisini düzenleyen temel belgedir. Her iki tarafın da haklarını ve sorumluluklarını koruyan iş sözleşmesi, iş hayatının güvenliği açısından büyük bir önem taşır. İş sözleşmesi hazırlanırken, kanuni zorunluluklar ve tarafların karşılıklı hakları göz önünde bulundurulmalı, ayrıntılı bir şekilde düzenlenmelidir. Bu sayede işverenin yükümlülükleri ve işçinin hakları güvence altına alınır, iş hayatındaki olası anlaşmazlıkların önüne geçilir.



İş Sözleşmesi ile İlgili Önemli Yargı Kararları

İş sözleşmesi feshi, iş hayatında en çok dava konusu olan durumlardan biridir. İşçinin işten haksız yere çıkarıldığını iddia etmesi veya işverenin işçinin haksız davranışları nedeniyle iş akdini feshetmesi gibi konular sıkça mahkemelere taşınır. Türkiye’de iş mahkemelerinde işçi-işveren davaları oldukça yaygındır ve bu davalar sonucunda önemli yargı kararları alınmaktadır. İşe iade davaları, işçilik alacakları, fazla mesai ücretleri ve mobbing davaları bu tür davalara örnektir.

İş sözleşmesinin feshi konusunda Yargıtay’ın verdiği kararlar, özellikle işverenlerin işten çıkarma süreçlerinde daha dikkatli davranmalarını gerektiren önemli kriterler ortaya koymuştur. Örneğin, işten çıkarmalarda geçerli bir sebep gösterilmeden yapılan fesihlerin işçi lehine sonuçlandığı, işverenin işçiyi tazminatsız işten çıkarabilmesi için haklı nedenlerini ispat etmesi gerektiği yönünde kararlar bulunmaktadır.

Blog

Öne Çıkan Yazılar

Öner Bilişim iş çözümleri ile işletmenizin dijital dönüşümünü birlikte tamamlayalım.

Demo Talep Et